Box 3 arrest Hoge Raad en familiehypotheek financier

Hoge Raad verandert box 3-belasting

Op 6 juni 2024 heeft de Hoge Raad besloten dat de wet rechtsherstel en de overbruggingswet box 3 in strijd zijn met het Europeesrechtelijke discriminatieverbod en het eigendomsrecht. Dit geldt als het fictieve rendement (forfaitaire rendement) hoger is dan het werkelijk behaalde rendement. In die gevallen mag er alleen belasting worden geheven over het werkelijke rendement. De Hoge Raad heeft ook regels gegeven over hoe het werkelijke rendement moet worden berekend. 

Juist bij familiehypotheken levert de huidige box 3 belastingsystematiek een oneerlijke uitkomst op. Want veel familiehypotheken kennen een rente in de bandbreedte 3-4%. Het fictieve rendement is dus veel hoger dan de werkelijke rentebaten voor de financier, waardoor de belastingdruk onevenredig hoog is.

Kerstarrest en uitspraak nu

Op 24 december 2021 oordeelde de Hoge Raad, in het zogenaamde Kerstarrest, dat het toen geldende box 3-stelsel in strijd was met Europees recht. De wetgever ging toen nog uit van een fictieve vermogensmix, waarbij zelfs belastingplichtigen met uitsluitend spaargeld werden belast alsof ze deels risicovol hadden belegd. Dit betekende dat mensen belasting betaalden over inkomsten die ze niet werkelijk hadden ontvangen. Rechtsherstel moest worden geboden zodat de box 3-heffing beter aansloot bij het werkelijke rendement.

Als reactie hierop introduceerde de wetgever de wet rechtsherstel voor de jaren 2017-2022 en de overbruggingswet vanaf 2023. Deze wet rekende niet meer met een fictieve vermogensmix, maar met drie categorieën: banktegoeden, overige bezittingen en schulden. Elke categorie had een eigen fictief rendement waarover belasting werd geheven. Voor spaargeld werd bijvoorbeeld een rendement van circa 1% gerekend, terwijl voor overige bezittingen een fictief rendement van 6,17% gold (in 2024). Voor schulden werd een fictief rentepercentage van circa 2,5% gehanteerd.

De Hoge Raad heeft geoordeeld dat deze reparatiewetgeving ook onrechtmatig is als het fictieve rendement hoger is dan het werkelijke rendement. Dit geldt voor alle vermogenscategorieën. Vooral het verschil in fiscale behandeling tussen succesvolle en minder succesvolle beleggers is in strijd met het Europeesrechtelijke discriminatieverbod en het eigendomsrecht. De Hoge Raad vindt dat het fictieve rendement van spaargeld meestal wel het werkelijke rendement benadert, maar dat dit anders is voor overige bezittingen.

Wat verandert er nu precies?

De Hoge Raad heeft rekenregels gegeven om het werkelijke rendement vast te stellen. Het is aan de belastingplichtige om te bewijzen dat het werkelijke rendement lager is dan het fictieve rendement. Dit moet worden berekend over alle vermogensbestanddelen in box 3, zonder aftrek van het heffingsvrije vermogen (€ 57.000 in 2024 per belastingplichtige). Er wordt geen rekening gehouden met inflatie, alleen het nominale rendement telt.

Belangrijk is het saldo van positieve en negatieve resultaten van de verschillende vermogensbestanddelen in het betreffende kalenderjaar. Dit omvat direct rendement zoals rente, dividend en huur, maar ook indirect rendement zoals waardeveranderingen. Ook ongerealiseerde waardeveranderingen moeten worden meegenomen. Er mag geen rekening worden gehouden met positieve en negatieve rendementen uit andere jaren of kosten. De werkelijke rente van box 3-schulden mag wel worden afgetrokken. De Hoge Raad heeft bepaald dat de Belastingdienst geen rente hoeft te vergoeden bij correcties van box 3-aanslagen.

Heb jij teveel belasting betaald over je familiehypotheek?

Onderzoek of het werkelijke rendement in de afgelopen jaren lager is dan het fictieve rendement. De wet brengt mee dat er alleen belasting kan worden geheven als het werkelijke rendement hoger is dan het fictieve rendement. Het is verstandig om je fiscalist te raadplegen en een goede administratie bij te houden, omdat je als belastingplichtige moet kunnen aantonen wat het werkelijke rendement is geweest. Gelukkig is dat als klant van Jens heel eenvoudig, dankzij onze hypotheekadministratie met jaaroverzichten. 

Wat mogen we nu verwachten?

De Staatssecretaris Fiscaliteit en Belastingdienst heeft aangegeven dat het arrest grote budgettaire gevolgen heeft en invloed heeft op de capaciteit van de Belastingdienst. Hij verwacht acht weken nodig te hebben om alle gevolgen in kaart te brengen. In de tussentijd hoeven belastingplichtigen niks te doen; zij ontvangen een brief van de Belastingdienst als de uitspraak voor hen gevolgen heeft. In het regeerakkoord is voorgesteld om de belastingheffing over particuliere vermogens per 2025 te veranderen. Door dit arrest kan het zijn dat het kabinet en de Tweede Kamer sneller in actie komen. Voor financiers in familiehypotheken betekent dit dat er mogelijk sneller een eerlijker belastingstelsel komt dat beter aansluit bij de werkelijke rendementen, waardoor zij minder belasting betalen.